Spiraaltje: voordelen, nadelen en… kosten

Het spiraaltje is een voorbehoedsmiddel om zwangerschap te voorkomen. Overweeg jij een spiraaltje te laten plaatsen? In dit artikel vind je veel informatie die je nodig hebt voor het plaatsen van een spiraaltje.

Spiraaltje

Het spiraaltje is een betrouwbaar voorbehoedsmiddel. De medische term voor het spiraaltje is Intrauterine Device (IUD), dit betekent ‘voorwerp in de baarmoeder’. Het spiraaltje wordt geplaatst in de baarmoeder van de vrouw. Er zijn verschillende soorten spiraaltjes:

het koperspiraal
het hormoonspiraal

Beide spiraaltjes hebben hun eigen werking. Een spiraal werkt voor een periode van vijf tot tien jaar. Voor de betrouwbaarheid wordt een spiraaltje meestal na vijf jaar verwijderd en eventueel vervangen. Een arts kan het spiraaltje verwijderen door de twee draadjes die uit de baarmoedermond hangen. Na het verwijderen van het spiraaltje ben je direct weer vruchtbaar.

Koperspiraaltje

Wil je anticonceptie zonder hormonen? Dan kun je het best voor het koperspiraaltje kiezen omdat deze geen hormonen bevat. Deze koperen spiraal heeft een T-vorm, de kern is van kunststof en hieromheen zit koper. Door het koper worden de zaadcellen van de man inactief gemaakt en wordt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor innesteling van een bevruchte eicel. Het meest bekende koperspiraaltje is het T-Safe-spiraal. Het koperspiraaltje werkt tussen de vijf en tien jaar, afhankelijk van het type, en heeft een betrouwbaarheid van 99 procent.

Hormoonspiraaltje

Het hormoonspiraaltje heeft net als het koperspiraaltje een T-vorm. Bij het hormoonspiraaltje zit in de kern een hormoonreservoir waardoor een kleine hoeveelheid hormoon (progestageen) wordt afgegeven. Door deze hormonen wordt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor innesteling van een bevruchte eicel. Ook wordt hierdoor een taaiere slijmprop in de baarmoederhals gevormd. Dit zorgt ervoor dat de zaadcellen van de man de baarmoedermond minder snel doorkomen. Het meest bekende hormoonspiraaltje is het Mirena-spiraal. Het hormoonspiraal kan vijf jaar blijven zitten en heeft een betrouwbaarheid van 99,9 procent.

Spiraaltje geschikt?

Een spiraaltje is niet voor iedereen de beste keuze. Het laten plaatsen van een spiraaltje wordt afgeraden als je een leverziekte of borstkanker hebt, en als je onder behandeling bent voor trombose. Ook is een spiraaltje geen geschikt voorbehoedsmiddel bij een infectie in de baarmoeder, infectie van eierstokken of eileiders, veel bloedverlies met onbekende oorzaak, afwijkende afscheiding, operatieve behandelingen aan de baarmoeder(hals), afwijkingen aan de baarmoeder en baarmoedermond en één of meerdere vleesbomen in de baarmoederwand. Ook als je zwanger bent of als je een soa hebt mag er geen spiraaltje geplaatst worden.

Voordelen en nadelen spiraaltje

Het spiraaltje heeft verschillende voordelen en nadelen. Deze kunnen verschillen per type spiraaltje.

Voordelen spiraaltje

Zowel het koperspiraaltje als het hormoonspiraaltje zijn een zeer betrouwbaar voorbehoedsmiddel. Je hoeft in ieder geval vijf jaar lang niet meer na te denken over het gebruik van anticonceptie, je bent continu beschermd tegen zwangerschap. De vruchtbaarheid wordt niet aangetast, je bent na het verwijderen van het spiraaltje direct weer vruchtbaar. Het koperspiraaltje is geschikt voor vrouwen die geen hormonen willen gebruiken of overgevoelig zijn voor hormonen. Het hormoonspiraaltje heeft een lokale werking, waardoor de hormonen niet je hele lichaam doorgaan. Er komt veel minder van het hormoon progestageen in het bloed dan bij andere hormonale anticonceptie. Een ander voordeel van het hormoonspiraaltje is dat de menstruatie bij de meeste vrouwen afneemt, en bij sommigen zelfs helemaal uitblijft.

Nadelen spiraaltje

Een belangrijk nadeel van het spiraaltje is dat het niet beschermt tegen soa’s. Daarnaast kun je de ongesteldheid met een spiraaltje niet zelf plannen. Ook kan het plaatsen van een spiraaltje als pijnlijk worden ervaren en kun je last hebben van bijwerkingen na het plaatsen van een spiraaltje. Deze bijwerkingen verschillen per type spiraaltje.

Bijwerkingen spiraaltje

Sommige vrouwen hebben na het plaatsen van een koper- of hormoonspiraaltje last van een lage buikpijn die gepaard gaat met licht bloedverlies. Daarnaast kan een spiraaltje zorgen voor meer vaginale afscheiding. Bij het plaatsen van een hormoonspiraaltje moet het lichaam wennen aan het hormoon progestageen. Bijwerkingen hiervan zijn hoofdpijn, duizeligheid, gezwollen borsten en acne. Ook kan een hormoonspiraaltje invloed hebben op je stemming.

Spiraaltje en menstuatie

Een spiraaltje heeft ook bijwerkingen wat betreft de menstruatie. Met een koperspiraal wordt de menstruatie vaak wat heftiger en langer, terwijl bij een hormoonspiraaltje de menstruatie juist vaak minder heftig en korter wordt. Bij vrouwen met een hormoonspiraaltje kan de menstruatie ook helemaal uitblijven. Hier hoef je je geen zorgen over te maken, dit kan geen kwaad. Bij beide spiraaltjes kan het zijn dat je tussen de menstruatieperiodes door wat bloed verliest.

Vooronderzoek spiraaltje

Om te controleren of een spiraaltje voor jou geschikt is, wordt er altijd vooronderzoek gedaan. Er wordt inwendig gekeken naar onder andere de ligging en diepte van de baarmoeder. Ook wordt er altijd een soa-test uitgevoerd. Het plaatsen van een spiraaltje kan bij iemand met een soa namelijk voor ernstige ontsteking en zelfs voor onvruchtbaarheid zorgen.

Spiraaltje plaatsen

De huisarts is het eerste aanspreekpunt als je een spiraaltje wilt laten plaatsen. Je kunt een spiraaltje laten zetten door een huisarts of gynaecoloog. Laat je het spiraaltje plaatsen door de huisarts, dan krijg je een recept mee waarmee je het spiraaltje kunt ophalen bij de apotheek. Het spiraaltje wordt dan tijdens een vervolgconsult geplaatst door de huisarts. Als je het spiraaltje liever door een ervaren gynaecoloog wilt laten plaatsen, kun je hiervoor een doorverwijzing vragen aan de huisarts. Het spiraaltje wordt in dat geval door het ziekenhuis geleverd, je hoeft deze dan dus niet zelf op te halen bij de apotheek. Houd er wel rekening mee dat voor de gynaecoloog een eigen risico geldt, dit is voor de huisarts niet het geval.

Het spiraaltje wordt vaak tijdens of vlak na de menstruatie geplaatst. Je bent er dan zeker van dat je niet zwanger bent. Daarnaast is de baarmoederhals vlak na je menstruatie soepeler, waardoor het spiraaltje makkelijker ingebracht kan worden. Je kunt last krijgen van buikkrampen als het spiraaltje geplaatst wordt, daarom wordt geadviseerd vooraf een pijnstiller – paracetamol of ibuprofen – te nemen. In enkele gevallen wordt ervoor gekozen om de baarmoederhals plaatselijk te verdoven.

De huisarts of gynaecoloog zal eerst een eendenbek inbrengen – dit wordt in de geneeskunde ook wel een speculum genoemd. Met dit hulpmiddel wordt de baarmoedermond geopend, zodat het spiraaltje geplaatst kan worden. Het spiraaltje wordt met behulp van een dun hulsje naar binnen gebracht. Dit hulsje wordt vervolgens verwijderd en het spiraaltje blijft zitten. Aan het spiraaltje zitten twee draadjes, die blijven uit de baarmoedermond hangen zodat het spiraal er op een later moment weer uitgehaald kan worden. Deze draadjes worden op maat geknipt. Het spiraaltje werkt na de plaatsing direct.

Controle spiraaltje

Ongeveer zes weken na het plaatsen van het spiraaltje moet je bij de huisarts of gynaecoloog langskomen voor een vervolgafspraak, er wordt dan gecontroleerd of het spiraaltje goed zit. Daarna kun je zelf regelmatig controleren of het spiraaltje nog goed zit. Het beste moment voor een controle is vlak na de menstruatie. Je kunt met je vinger in de vagina de draadjes van het spiraaltje voelen. Maar voel je een hard stukje, dan zit het spiraaltje niet meer goed in de baarmoeder. Neem in dat geval contact op met de huisarts en gebruik tijdelijk een condoom.

Verwijderen spiraaltje

Het is aan te raden om het spiraaltje na vijf jaar te laten verwijderen (en eventueel te vervangen). Je bent namelijk in ieder geval vijf jaar beschermd tegen zwangerschap. Je kunt het spiraaltje ook eerder laten verwijderen, het spiraaltje kan namelijk op elk gewenste moment verwijderd worden. Houd er wel rekening mee dat je door geslachtsgemeenschap in de week vóórdat je je spiraaltje laat verwijderen, alsnog zwanger kunt worden. Is een zwangerschap niet gewenst en wil je overstappen op een andere vorm van anticonceptie, dan moet je hier dus al een week voor je het spiraaltje laat verwijderen mee beginnen. Laat je opnieuw een spiraaltje zetten, en laat je deze in hetzelfde consult vervangen, dan hoef je je hier geen zorgen over te maken. Je blijft dan gewoon beschermd tegen zwangerschap.

Wat kost een spiraaltje

Het spiraaltje dat het meest geplaatst wordt is het Mirena-spiraal, dit is een hormoonspiraal. Het Mirena-spiraal kost rond de 160 euro. Het meest geplaatste koperspiraal is een stuk goedkoper. Dit is het T-Safe-spiraal, hiervoor zijn de kosten 69 euro. Laat je je spiraaltje plaatsen door een gynaecoloog, dan kunnen de kosten erg hoog oplopen. De kosten voor plaatsing door een gynaecoloog zijn gemiddeld zo’n 350 a 400 euro (exclusief spiraaltje). Hoeveel je precies moet betalen, verschilt per kliniek. De kosten worden verrekend met je openstaande eigen risico. Als je het spiraaltje door de huisarts laat plaatsen, wordt de plaatsing volledig vergoed omdat voor de huisarts geen eigen risico geldt.

Wordt een spiraaltje vergoed?

Ben jij jonger dan 21 jaar? Dan wordt het spiraaltje vergoed vanuit de basisverzekering. Er geldt wel een eigen risico, dit is het bedrag dat jij eerst zelf moet betalen voordat je de kosten vergoed krijgt. De kosten voor het spiraaltje – en eventueel het consult bij een gynaecoloog – worden in dat geval dus verrekend met het eigen risico. Als je jonger bent dan 18 jaar geldt er geen eigen risico, en kun je het spiraaltje dus geheel gratis laten plaatsen.